Czym są otwarte dane badawcze (Open Research Data)?
Dane badawcze to wszelkie dane, które zostały uzyskane podczas procesu badawczego i użyte w pracy naukowej.
Aby dane badawcze mogły zostać określone jako otwarte należy je udostępnić w taki sposób, aby każdy miał do nich nieograniczony dostęp oraz mógł je dowolnie wykorzystywać, modyfikować i redystrybuować z poszanowaniem prawa.
Co zaliczamy do danych badawczych?
- dokumenty tekstowe, notatki
- dane niecyfrowe : opisy procedur, dzienniki laboratoryjne, dane przestrzenne, notatki z eksperymentów , próbki, nagrania dźwiękowe (specyfikacja dziedzinowa)
- kwestionariusze, ankiety, wyniki badań naukowych
- oprogramowanie (skrypty, pliki wejściowe)
- wyniki symulacji komputerowych
- zbiory wielkich danych (ang. „big data”)
- dostęp do treści naukowych (np. w ramach licencji Creative Commons) pozwala na lepsze „zrozumienie” dołączonych do treści danych (kontekst, metodologia pozyskania)
Otwarcie danych badawczych umożliwi:
- lepszą komunikację i wymianę informacji pomiędzy specjalistami reprezentującymi różne dyscypliny nauki
- wzrost liczby cytowań zarówno samych danych, jak i publikacji na nich opartych
- możliwość przeprowadzania analiz na podstawie unikalnych danych, których nie można ponownie zebrać
- możliwość oceny rzetelności prowadzonych badań
- możliwość wykorzystania istniejących zasobów i obniżenia kosztów badań
Otwarte dane są gromadzone i udostępniane w repozytoriach danych badawczych.
Czy wszystkie dane powinny być otwarte?
- nie wszystkie zbiory danych mogą posiadać otwarty charakter, w szczególności dotyczy to danych osobowych, komercjalizacji wyników badań oraz bezpieczeństwa narodowego
- informacja o istnieniu danych zawsze powinna być publicznie dostępna, co pozwala uniknąć duplikacji badań
- w przypadku danych nie mających charakteru otwartego inni mogą się dowiedzieć o takich danych i negocjować z nami dostęp
Ograniczenia otwartych danych badawczych:
1. Finansowe
- wiedza jako towar rynkowy
- opłaty za dostęp do danych
2. Techniczne
- zapis w formacie utrudniającym odczytanie
- specjalistyczne oprogramowanie
- formaty uniemożliwiające ponowne wykorzystanie danych
3. Prawne
- prawo autorskie
- prawo osób trzecich
- prawa pokrewne
- prawo przysługujące pracodawcy
- tzw. sui generis do baz danych (chroniona zawartość bazy przed nieuprawnionym korzystaniem)
Otwarte Dane Badawcze (ang. Open Research Data – ORD) stanowią część szerszej idei, jaką jest Otwarta Nauka, na którą składa się również otwarty dostęp do publikacji (ang. Open Access – OA) oraz otwarta komunikacja naukowa (ang. Open Scholarly Communication – OSC).
Narodowe Centrum Nauki pod pojęciem "danych" rozumie zarówno dane zebrane i dotąd nieprzetworzone, jak i dane wytworzone i poddane analizie (obejmuje formaty zarówno cyfrowe , jak i niecyfrowe).
Narodowe Centrum Nauki wprowadza obowiązek dołączania planu zarządzania danymi badawczymi do formularza wniosku o finansowanie projektu (Komunikat „Plany NCN w zakresie zarządzania danymi naukowymi” z dnia 3.04.2019 r.). Plan ten będzie uzupełniany na etapie składania raportu końcowego i oceniany po zakończeniu realizacji projektu. Jest to pierwszy etap wprowadzania przez NCN polityki otwartego dostępu do danych naukowych wytworzonych w ramach realizacji projektów finansowanych przez Centrum, a w niedalekiej perspektywie również do publikacji naukowych. W serwisie internetowym NCN zamieszczono już wytyczne oraz szczegółową instrukcję dla wnioskodawców odnośnie tworzenia DMP w projekcie badawczym.
Dodatkowe informacje:
Otwarte dane badawcze w warsztacie pracy naukowca